دانلود دوقرن سکوت

ادبیات فارسی / تاریخ ایران

دو قرن سکوت

زرین کوب ، عبدالحسین ، 1387

تهران : سخن ، 372ص .

لینک دانلوددوقرن سکوت 

سرگذشت حوادث و اوضاع تاریخی ایران در دو قرن اول اسلام

دو قرن سکوت/سرگذشت حوادث و اوضاع تاریخی ایران در دو قرن اول اسلام

معرفی نویسنده

دکتر عبدالحسین زرین کوب در اواخر اسفند 1301 هجری شمسی در بروجرد چشم به جهان گشود .

 تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در بروجرد به پایان رسانید و پس از تحصیلات متوسطه به دبیری در دبیرستانهای بروجرد پرداخت .

در سال 1327 لیسانس خود را از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران دریافت کرد . سپس وارد دوره دکترای ادبیات شد و سرانجام در سال 1334 موفق به اخذ دوره دکترای ادبیات از دانشگاه تهران شد .

  دکتر زرین کوب از سال 1341 به بعد در فواصل مختلف به تدریس در دانشگاه های هند ، پاکستان ، آکسفورد ، سوربن ، پرینستون و ... پرداخت . در ضمن این فعالیت ها به علم ملل و نحل و مباحث مربوط به علم کلام و  نقد ادبی و تاریخ علاقه یافت و آثار ارزشمندی در این زمینه تألیف کرد .

 دکتر زرین کوب در سالهای اخیر بیشتر اوقات خود را به مطالعه و تحقیق و تدریس مباحثی در عرفان ، ادیان و تاریخ گذراند . دهها کتاب و صدها مقاله حاصل تحقیقات ارزشمند او در طی این پنجاه سال است .

بعضی از آثار ارزشمند او عبارتند از : بحر در کوزه ، روزگاران ، دو قرن سکوت ، تاریخ در ترازو ، سر نی ، با کاروان حله ، پله پله تا ملاقات خدا ، از کوچه رندان ، آشنایی با نقد ادبی ، شعله طور و ... .

سرانجام دکتر زرین کوب پس از یک عمر فعالیت علمی و ادبی در سال 1387 دار فانی را وداع گفت .

معرفی کتاب

کتاب دو قرن سکوت ابتدا به صورت پاورقی در نشریه «مهرگان» منتشر شد و بعد در سال 1330 برای نخستین بار به صورت کتاب منتشر شد . پس از نخستین انتشار به سرعت چاپ اول کتاب نایاب می شود و دکتر زرین کوب به تجدید چاپ رضایت نمی دهد تا در فرصت مناسب به تجدیدنظر درباره کتاب بپردازد .

 بعد از پنج سال در سال 1336 متن گسترش یافته و تجدیدنظر شده از سوی انتشارات امیرکبیر منتشر می شود .

متن دو قرن سکوت از چاپ دوم به بعد تغییر نکرد و چاپهای بعدی بر پایه همین متن انجام شده است . بعد از انقلاب پس از گذشت 20 سال کتاب مجوز چاپ گرفت و انتشارات سخن چاپ نهم آن را منتشر کرد .

در ابتدای این کتاب برای قابل چاپ شدن کتاب و اخذ مجوز وزارت ارشاد نقد مطهری بر این کتاب که بخشی از کتاب «خدمات متقابل اسلام و ایران» بوده است عیناً آورده می شود که به تحلیل های زرین کوب پاسخ داده  شده است .

کتاب دو قرن سکوت در واقع تاریخ زندگی مردم ایران در دو قرن از ورود اسلام به ایران تا تأسیس اولین حکومت مستقل در ایران است .

 تاریخ این دو قرن را پیش از این نویسندگان و تاریخ نویسان به اختصار بیان کرده اند و فقط به ذکر این مطلب اکتفا کرده اند که در تمام مدت این دو قرن ایران در زیر سلطه عربها بود و چنان تحت استیلای آنها قرار داشت که مردم ایران حتی خط و زبان خود را فراموش کردند .

 در صورتی که در این کتاب به این نکته اشاره شده که این دو قرن روزگار انقلاب ها و کشمکش های مهم بوده است . قیامهای بزرگ در طی آن پدید آمده است و حوادث مهم و شگرف بی نظیری مانند جریانات ابومسلم و بابک و مازیار و افشین در این روزگار در صحنه حوادث تاریخ ایران روی داده است و عقاید و افکار تازه مانند آیین شیعه و زیدیه و نهضت های مهم مانند نهضت شعوبیه و سیاه جامگان و سپید جامگان و سرخ جامگان در این روزگاران روی نموده است .

فصل اول تحت عنوان «فرمانروایان صحرا»

در شروع کتاب پس از مقدمه و نقد مطهری بر کتاب نویسنده در فصل اول تحت عنوان «فرمانروایان صحرا» به توصیف زندگیعرب ها صحرانشین قبل از انتشار آیین اسلام و حوادث و اتفاقات پیش آمده در زندگی آنها از قبیل واقعه اصحاب فیل ، رقابتهای بازرگانی و همچنین حکومتهای دست نشانده ایران و روم از قبیل حیره ،   بنی لخم ، هاماوران ، پادشاهان حمیر و ... می پردازد و بدین شکل تصویری از نوع زندگی و روابط ساکنان جزیره العرب با سرزمینهای متمدن آن روزگار ترسیم می کند .

فصل دوم کتاب «طوفان و ریگ» نام دارد

این فصل  اختصاص به آغاز دعوت محمد (ص) و مسلمان شدنعرب ها بدوی و همچنین بسیج جنگعرب ها با ایران و شرح جنگهای آنها با سپاه ایران دارد .

 در این قسمت به جنگ قادسیه ، جلولاء ، مدائن و فتح نهاوند که آخرین جنگعرب ها با ایران است و به فتح الفتوح شهرت یافته اشاره شده است .

سومین قسمت کتاب تحت عنوان «آتش خاموش»

در این قسمت   به توضیح مقاومتهای محلی مردم ایران در برابرعرب ها همچنین رفتار فاتحان با ساکنان این سرزمین و موالی بودن مردم در نظر قوم غالب ، قتل عمر توسط ایرانیان ، برتری ایرانیها از نظر فکری و تمدنی برعرب ها و محتاج بودن قوم عرب به ایشان و نیز قیام مختار به کمک ایرانیها علیه بنی امیه و خروج زیدبن علی و یحیی بن زید بر امویان و در پایان سقوط سلسله اموی می پردازد .

بخش چهارم کتاب «زبان گمشده» است .

 در این بخش به تأثیر و نفوذ پیام تازه که اسلام همراه خود به سرزمین ایران آورده بود پرداخته شده و نیز برخوردی که عربان با زبان قوم مغلوب کردند و درصدد از میان بردن زبانها و لهجه های رایج ایران برآمدند .

 کتاب سوزی و ویران نمودن کتابخانه های ایرانیان توسطعرب ها یکی دیگر از مباحث مطرح شده در این فصل است و همچنین نقل دیوان از پارسی به تازی که شامل حساب خراج ملک و ترتیب خرج لشگریان بود و موجب ضعف و شکست زبان ایران گشت .

پنجمین پاره کتاب «درفش سیاه» نام دارد .

 این پاره در حقیقت خروج سیاه جامگان به رهبری ابومسلم را آغاز رستاخیز ایران می داند و به بررسی چرایی خروج ابومسلم و انحطاط عرب در آن هنگام و نیز پیشرفت کار ابومسلم خراسانی و شرح جنگهای او با آخرین خلیفه اموی از قبیل واقعه زاب می پردازد و در ادامه به فرجام کار ابومسلم و اندیشه و هدف او و قیامهایی که برای انتقام ابومسلم روی داد از قبیل راوندیان ، سنباد ، استاد   سیس ، مقنع اشاره می کند و در انتها شورشهایی را که در تمام نقاط ایران بر علیهعرب ها برپا شد را مورد بررسی قرار می دهد .

ششمین قسمت کتاب با نام «در آن سوی جیحون»

که به شرح حال و اوضاع ایرانیان ساکن ماوراءالنهر و لشگرکشیعرب ها بدانجا و توصیف جنگها و زد و خوردهایعرب ها با حاکمان و مردم آن منطقه است می پردازد .

که در نهایت به فتح سمرقند و استیلای عرب بر آن منطقه انجامید و نیز اشاره ای به شورشهایی چند در آن دیار از قبیل اسحاق ترک و پیغمبر نقاب دار گردیده است .

هفتمین فصل «شهر هزار و یک شب»

 و اختصاص به توصیف اوضاع ایران در زمان خلفای عباسی . در ابتدای این قسمت اشاره ای به بنای شهر بغداد و مشخصات آن شهر شده است و در ادامه به ظهور و سقوط برمکیان در دستگاه خلافت عباسی و همچنین به نفوذ و تأثیر خاندان سهل در خلافت و حکومت عباسیان پرداخته شده است و در انتها شورشهایی که در تمام قلمرو حکومت عباسی پدیدار گشت و باعث پدید آمدن طلیعه ایجاد حکومت مستقل در ایران شد مورد بحث و بررسی قرار گرفته است .

هشتمین و شاید مهمترین قسمت کتاب تحت عنوان «بانگ رستاخیز» است .

این قسمت به شرح و توصیف بیداری و رستاخیز ایرانیان می پردازد که با قیام خرم دینان و بابک آغاز می گردد و با معرفی بابک و عقاید و آیین خرم دینان ادامه می یابد و سپس به ذکر قیام مازیار و داستان افشین می پردازد و نیز شرح احوال ترکان بغداد که با جنگهای بابک و فرجام او درآمیخته است و همچنین توصیف و معرفی افشین و اعمال او و رقابتش با طاهریان خراسان که در نهایت به سقوط و محاکمه افشین و جدایی خراسان از قلمرو و خلافت بغداد و استقلال طاهریان منتهی می شود . در پایان بخش نیز به معرفی طاهریان به عنوان اولین حکومت مستقل ایران بعد از حملهعرب ها پرداخته شده است .

نهمین فصل کتاب «جنگ عقاید»

 و در واقع مربوط به پدایش نحله های فکری و اعتقادی جدید و رواج و بیداری آیینهای ایران قدیم است . در این قسمت به پیدایش عقیده قدریه ، زنادقه و معرفی بعضی از مروجان آن از قبیل عبدالله بن مقفع و بشاربن برد و همچنین انتشار زندقه و نیز مجالس مناظره ای که مأمون میان سران فرقه های مختلف برگزار می کرد اشاره شده است و در پایان به پیدایش شعوبیان که گروهی بودند که قائل به برتری عرب بر سایر مسلمانان نبودند پرداخته شده است .

دهمین و آخرین فصل با عنوان «پایان یک شب»

به  توصیف سالهای آخر تسلط و نفوذعرب ها بر فرهنگ ایرانی می پردازد .

 در این قسمت از نفوذ ترکان در دستگاه خلافت ، ستمکاری عمال ، فساد حکومت ، وزرا و ثروت آنان ، مسائل مربوط به خراج ، اهل ذمه ، آشوبها و شورشها ، عیاران و راهزنان ، مظالم و فساد عرب سخن به میان آمده است .

در طی یک دورنما می توان گفت که هنوز دویست سال از سقوط ساسانی نگذشته بود که از حکومت عرب جز نامی باقی نمانده بود . تفوق ایرانیان بر عربان کم کم آشکار گشت ، خاندانهای ایرانی امتیازات کهن را دوباره به دست آوردند و با قاطعیت می توان گفت : در پایان دو قرن عرب دیگر فاتح ایران نبود .  

علی طاوسی

گردآوری و تنظیم:گروه فرهنگ و هنر پرشین پرشیا

#ادبیات تاریخی  #دوقرن سکوت  #عبدالحسین زرین کوب