‏ نظریه اطلاعات در جامعه ی دانایی محور

جامعه اطلاعاتی / نظریه اطلاعات / ارزش دانش / اقتصاد اطلاعات / جامعه دانایی محور

نویسنده : علی اکبر نتاج 

‏"نظریه ریاضی"مبتنی است بر ارسال و دریافت اطّلاعات ،برای  ذخیره‌سازی پهنه ی داده‌ها، که آن را«نظریه  اطّلاعات»‌ ‏می‌نامند.‏ دانش یک محصول اجتماعی است و مسائل مربوط به هزینه، قیمت یا ارزش آن بسیار متفاوت با محصولات صنعتی است. اما ‏وجه مشخصه جامعه فراصنعتی، نه «نظریه ارزش کار» بلکه «نظریه ارزش دانش» است.‏

توسعه اطلاعاتی به عنوان یکی از اهداف کلیدی در جوامع اطلاعاتی وقتی حاصل می شود که همه افراد در شرایط سنی زمانی و مکانی مختلف قادر به دستیابی به اطلاعات مورد نیاز خود باشند. جامعه دانایی محور با توجه به رشد آموزش های علمی و فنی این امکان را برای افراد مختلف به وجود می آورد تا با استفاده از و سایل مختلف و متنوع به اطلاعات و آموزش های مورد نظر خود دسترسی داشته باشند.

"ارزش دانش" برپایه "اقتصاد اطلاعات"

در این جامعه قانون‌بندی (codification) دانش است که جهت‌دهنده ابداعات می‌شود. دانش حتی پس از فروش هم، باز نزد تولیدکننده‌اش باقی می‌ماند. دانش«کالایی اشتراکی» است که به دلیل ویژگی خاص خود همین که پدید آمد برای همگان قابل دسترس است.وقتی که همه افراد، مدارس و کتابخانه‌ها می‌توانند هر نوشته‌ای را که نیاز دارند از روی کتاب ها و مجلات فنی زیراکس کنند و یا می‌توانند هر نوع موسیقی یا فیلمی را که بخواهند روی نوارهای ضبط صوت یا نوارهای ویدیو ضبط کنند، برخورد با مسئله حق تألیف روز به روز برای پلیس دشوار‌تر می‌شود.از لحاظ فنی، مشکل عمده جامعه فراصنعتی پدید آوردن یک «زیر ساخت» (عناصر نگه‌دارنده و تقویت کننده نظام اقتصادی) متناسب با شبکه‌های ارتباط جمعی در حال رشد تکنولوژی‌های اطلاعاتی دیجیتال است، شبکه‌هایی که جوامع فراصنعتی را به هم پیوند بزنند.

اما امروز با رشد انفجاری کامپیوتر‌ها و پایانه‌های اطلاعاتی و با کاهش سریع هزینه‌های محاسبه و ذخیره اطلاعات، مسئله پیوند راه‌های مختلف انتقال اطلاعات در کشور، به موضوع عمده سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی«اقتصاد اطلاعات» تبدیل می‌شود. جامعه فراصنعتی جایگزین جامعه صنعتی نمی‌شود، همان‌گونه که جامعه صنعتی نیز جای‌گزین جامعه مبتنی بر اقتصاد کشاورزی نشد. شکل‌های تازه‌ای که پدیدار می‌شوند بر اشکال پیشین استوارند، برخی مشخصه‌های قدیمی را می‌زدایند و بافت کلی جامعه را منسجم‌تر می‌کنند. بنابراین بی‌فایده نخواهد بود که برخی ابعاد مهم و تازه جامعه فراصنعتی مورد توجه قرار گیرد .

قضیه های دوگانه شاتون در نظریه اطلاعات

 با تاکید و توجه بر «نظریه ریاضی»‌ که  مبتنی است بر ارسال و دریافت اطّلاعات ، برای  ذخیره‌سازی پهنه ی داده‌ها،  ‏‏«نظریه  اطّلاعات»‌  توسط "کلود شانون" ، پایه ای شد برای  نحوه مدل سازی مساله ‏ارسال اطلاعات در یک کانال تبادل اطلاعات مانند کانال مخابراتی و این مدل ‏ارسال ، دریافت و ذخیره اطلاعات مدل کاملی شد برای ارائه  مدل سازی "ریاضی" ، برای  منبع اطلاعات، کانال ارسال اطلاعات و بازیابی آن.

شاتون ؛  مساله ارسال اطلاعات از یک منبع به یک مقصد را به کمک علم ‏احتمالات بررسی و تحلیل نمود و دو نتیجه بسیار مهم گرفت، که به قضیه های شانون معروف است و این دو نتیجه گیری، ‏عبارت اند از:‏

‏ 1- حداقل میزان نرخی که می توان نرخ فشرده کردن اطلاعات یک منبع تصادفی ‏اطلاعات را به آن محدود نمود برابر با آنتروپی آن منبع است؛ به عبارت دیگر نمی ‏توان دنباله خروجی از یک منبع اطلاعات را با کمتر از آنتروپی ان منبع ارسال نمود.‏

‏ 2- حداکثر میزان نرخی که می توان بر روی یک کانال مخابراتی اطلاعات ارسال ‏نمود به نحوی که قادر به آشکارسازی اطلاعات در مقصد، با احتمال خطای در حد ‏قابل قبول کم، باشیم، مقداری ثابت و وابسته به مشخصات کانال است که به آن ‏ظرفیت کانال می گوئیم.‏

‏ ارسال با نرخی بیشتر از ظرفیت یک کانال روی آن منجر به خطامی شود. این زمینه ‏از علم مخابرات، به زیر بخش های کدگذاری منبع و کدگذاری کانال تقسیم می ‏گردد. مباحث رمزنگاری مطرح شده توسط شانون نیز از این بنیان ریاضی بهره ‏جسته است و از زیر شاخه های مرتبط با آن می توان نظریه  ی  «کدینگ جبری ‏کانال»‌ را نام برد.

مهندسی دانش

ارزش اطلاعات(  ارزش دانش )  برای  این بیان شد که بگوییم؛ برای  طبقه بندی ‏اهداف آموزشی  باید رویکرد جدیدی  را بنیان کنیم تا بتوانیم «مهندسی دانش» ‏knowledge engineering‏ / رابه مجموعۀ فرایندهای مربوط به طراحی،مهندسی ‏و ایجادسامانه‌های مبتنی بردانش اضافه نماییم و بتوانیم  مهندسی دانش را ؛‌که ‏دارای وجوه مشترک فراوانی با مهندسی نرم‌افزارست،برای  تببین جامعه دانایی محور  ‏استفاده کنیم ؛به‌طوری که بیشتر بتوان  ازراه حلّ‌ها و روشهای مهندسی دانش  برای تسریع  آموزش ‌استفاده کرد ‏‏. ‏

علاوه برآن، زمینه‌های دیگری مثل هوش مصنوعی، پایگاه‌های داده‌ها، کاوش‌های ‏ماشینی در داده‌ها، سامانه‌های خبره، سامانه‌های پشتیبانی تصمیم‌ها، و نیز ‏سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی را باید در ارتباط نزدیک با مهندسی دانش به ‏حساب آورد. ‏

جامعه دانایی محور

اصطلاح جامعه دانایی محور در سیاست گذاری های نظام های آموزشی  کاربرد بنیانی دارد و تحلیل این ایده نشان می دهد که دانایی در آن به معنای علم-فناوری پیشرفته معاصر است. این بدان معناست که گونه های دیگر دانایی در این ایده مورد نظر نیست و حتی دانایی تجربی، به صورت اطلاعاتی و تصریح پذیر یا کاربردپذیر آن مورد توجه است. در مقاله ی حاضر، ایده ی مذکور مورد انتقاد قرار گرفته و دو نوع فروکاهش در آن بازشناسی شده است؛ فروکاهش گونه های مختلف دانایی به شکل تجربی-فناورانه ی آن، و فروکاهش خود این شکل به اطلاعات کاربردگذیر و غفلت از لایه های ضمنی آن. به علاوه اخلاق نیز جایگاهی در جامعه دانایی محور ندارد. نقد مفهوم دانایی و دانش در این ایده، پیامدهایی در آموزش و یادگیری خواهد داشت. در این مقاله پیشنهادهایی آموزشی برای خروج از تنگنای ایده مذکور مطرح شده است که بر اساس آن ها باید دانایی تجربی-فناورانه را در جغرافیای گسترده ی همه ی گونه های دانایی، در جای خودش مستقر ساخت.

در سال های اخیر پس از گذر از جامعه کشاورزی و صنعتی ، و گام نهادن به عصر اطلاعات ؛ با گسترش اینترنت و فناوری های نوین پردازش و تبادل اطلاعات ، دانش بشری  توانست به سوی جامعه  اطلاعاتی گام بر دارد که در آن مفاهیمی همچون اطلاعات ، دانش ، دانایی و خرد نقش به سزایی بازی می کند. رشد سریع و فزاینده  جوامع اطلاعاتی  همچون "جامعه شبکه ای "( ایجاد ارتباط بین جوامع از طریق شبکه ها ی کندویی ) ، "جامعه اطلاعاتی"  ( تمامی کارها بر مبنای اطلاعات ، وجود نقش انسان در قالب فراگیری ، رشد و به کارگیری اطلاعات )  منجر شد تا  نهایتا "جامعه دانای محور" ( جامعه ای که درآن انسان آگاه و توسعه یافته به عنوان محور تحولات و روابط اجتماعی و اقتصادی نقش بسزا دارد) بنا نهاده شود . جامعه ایی که در آنها لزوم توجه به فناوری اطلاعات و ارتباطات ، فرهنگ سازی و ارائه آموزشهای مناسب  برای شهروندان اطلاعاتی امری اجتناب ناپذیر خواهد بود.